Efnan Atmaca – Palu Ailesi’ni hatırlıyor musunuz?, diye sormayacağım. Unutmak ne mümkün! Cehaletin, hurafelerin, kör inanışın, kaypaklığın aklınıza gelebilecek berbatlığı tanımlayan tüm sıfatların bir ortaya gelip insanları, masumiyeti, umudu yok edişiydi… Hatalıların aldığı ceza içimizi ne kadar soğutur daha da değerlisi tıpkı şeylerin yaşanmasına nasıl pürüz olur muamma. Muharrir Cem Kalender, “Çürüme” isimli kitabında Palu Ailesi’nden yola çıkarak bir öykü anlatıyor. Ailenin ismi farklı lakin yaşananlar benzeri. Ongun Ailesi’nin içgüvey damadı Sıddık’ın hudut tanımayan berbatlığı var romanda. Ona mani olmak isteyenler de yok değil fakat… “Ama”sını Cem Kalender’e sorduk.
Neden Palu Ailesi’nden yola çıkarak bir roman yazmak istediniz?
İnsanı ürperten fecî bir öyküydü bu. Bir insanın ya da bir kümenin, ya da bir zümrenin ya da bir topluluğun berbatlıkta ne kadar ileri gidebileceğini gösteren bir barbarlık kıssası. Fakat son analizde beşere ilişkin bir öykü. Bu kıssaları birilerinin edebi nitelikte kayıt altına alması gerekiyor, diye düşündüm.
Birinci günlerde herkesin dilindeydi bu olay. Artık ise unutuldu gitti tahminen de. Bu hafıza zayıflığı mı aslında tıpkı şeyleri tekrar tekrar yaşamamıza yol açıyor?
Birebir şeyleri tekrar tekrar yaşamak insanın trajedisi olmaktan çıkalı çok oldu, artık güldürüye evrildi. Bunu insanoğlu bilerek yaptı doğal, işine bu türlü geldi.
Unutmayı, eskilerin deyişiyle nisyanı sanıldığı üzere bir kusur, bir zaaf olarak görmüyor insan, aksine bir tedavi, bir arınma sistemi olarak görüyor. Adorno “Auschwitz’ten sonra şiir yazmak barbarcadır” demişti fakat o günden günümüze ne değişti? Yapısal olarak hiçbir şey. İnsan kötülükleri çabucak unutuyor ya da unutmaya çalışıyor. Zira o yükü taşıyamayacağını biliyor. Şayet unutma yeteneği olmasaydı insan yaşama kabiliyetini kaybedebilirdi. Bu evrimsel bir kıssa aslında, insan hayatta kalma mühletini uzatmak için bu halde evrimleştirmiş kendini. Palu kıssası de onlardan biri. Yaşandı ve unutuldu.
Evvelden duyduğumuzda hepimizi dehşete düşüren bu üslup kıssalar artık bilhassa TV’lerin gündüz neslinde her gün yayınlana yayınlana sıradan gelmeye başladı. ‘İstismar’ın görünür kılınması ibret mi veriyor yoksa olağan kabul edilmesine mi yol açıyor?
İnsan deneyim kazanır fakat bilindiği manada ibret almaz. Kendi pragmatizminde yontar yaşananları. Bu da berbatlığı sıradan hâle getirir. Halbuki güzellik olgusunun sıradan olması gerekiyor değil mi? Ancak hayır insan berbatlığı sıradanlaştırıyor ki yarattığı konfor alanının dışına çıkmaya gerek kalmasın. Bu çeşit olayları daima gördük ve maalesef görmeye devam edeceğiz.
Kitapta cehalet, eğitimsizlik ve çıkar uğraşının ekseninde güçsüzlerin ezildiği sapkın bir ortama şahitlik ediyoruz. Akla şu soru geliyor. Cehalet mi fakirliği doğuruyor yoksa fakirlik mi cehaleti?
İnsan insanın kurdudur. Bu kelamı şöyle deforme edebiliriz; “İnsan kendi sınıfının kurdudur.” Üst sınıfın kurguladığı oyunu alt sınıflar muazzam, kusursuz oynuyor. Hatta o kadar istekli ve iştahlı oynuyorlar ki oyunu kurgulayanlar bile buna şaşırıyor. Cahillikle yoksulluk farklı şeyler değil ki birbirini doğursun, birebir şey; beslendiği kaynak ise kendi vücutları.
Toplum çürümüşlüğü kabul etmeli
Kitapta hem toplumsal hem de tek tek ferdi çürümelerden kelam ediyorsunuz. Aslına bakarsanız herkes bir manada kurban lakin çocuklar dışında hepsi o çürümeye istekli olarak gidiyorlar. Bu topyekun çürümeyi durdurma talihimiz var mı sizce?
Öncelikle toplum bunun farkında olmalı, çürümüşlüğü, yozlaşmışlığı kabul etmeli lakin toplum kendi doğruluğundan çok emin, bunun için bir tedavi sistemi uygulama bahtı olmuyor. Toplum kendi sınıfına düşman, “Parazit” sinemasında olduğu üzere birbirlerine karşı acımasız bir savaş veriyor. “Niteliksiz Adam”ın giriş cümlesiyle soruyu cevaplayabiliriz: “Ki enteresan ancak, buradan bir sonuç çıkmayacak.”
Elbette evvel kaynağını bulmak lazım. Siz kaynaklardan birinin sofuca günahkârlık olduğunu söylüyorsunuz. Pekala ya yancıları neler?
Hepimiz… Ortada bir günah var, büyük bir günah, bir kabahat var büyük bir kabahat; bunun faili tek başına Sıddık ve efsunladığı bireyler olamaz. Birey, yani Sıddık toplumu çürütürken toplum buna bir refleks göstermiyor sonra o kurt bütün toplumu çürütüyor. Sonra bunun müthiş faturası önümüze gelince ne oldu bize diyoruz, hangi orta bu kadar berbat olduk? Kabahati kimse üstüne almıyor hata sahipsiz kalıyor ve sahipsiz kalan o kabahat öbür bir vakit öbür bir yerde patlıyor ve yeni bir şeymiş üzere tekrar şaşırıyoruz. Tıpkı şeyleri yaşayıp tıpkı halde reaksiyon gösteriyoruz.
